Δημοσιεύουμε την ανοιχτή επιστολή εννέα γνωστών αναρριχητριών προς την Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας Αναρρίχησης, για τον σεξισμό, την έμφυλη βία και την σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο της ελληνικής αναρρίχησης.

Ολόκληρη η επιστολή:

Ανοιχτή επιστολή προς την Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας-Αναρρίχησης (ΕΟΟΑ)

Για το σεξισμό, την έμφυλη βία, και τη σεξουαλική παρενόχληση

Η αφορμή

Η επιστολή αυτή αποτελεί προϊόν διαδικασιών, έρευνας, και συζητήσεων που ξεκίνησαν τον Σεπτέμβριο του 2021 με αφορμή την τοποθέτηση της αθλήτριας της αγωνιστικής αναρρίχησης, Εύας Καλλία, σε συνέντευξη που παρουσιάστηκε, από τις Σουζάνα Καψή, Μαριάννα Λώλη, και Ειρήνη Τσαπέ, στην Πανελλήνια Αναρριχητική Συνάντηση στα Μετέωρα (18/09/2021). Στην τοποθέτησή αυτή η Εύα δήλωσε “Ορισμένες γυναίκες (στην αναρρίχηση) δέχονται κακοποιητικές συμπεριφορές, σεξιστικές συμπεριφορές”. Οι υπογράφουσες/ντες την παρούσα επιστολή υπογραμμίζουν τη δήλωση αυτή με πρόθεση να συμβάλουν στην αντιμετώπιση όλων των μορφών διακρίσεων και βίας κατά των γυναικών στον αθλητισμό, και ειδικότερα στο χώρο της ορειβασίας και της αναρρίχησης.

Η αναγκαιότητα για την παρούσα επιστολή, και τις προτάσεις που περιέχονται σε αυτήν, πηγάζει επιπλέον από την πληθώρα πρόσφατων καταγγελιών για κατάχρηση εξουσίας, σεξουαλική παρενόχληση, και κακοποίηση που έχουν κατακλύσει το χώρο του αθλητισμού, και όχι μόνον, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η δημοσιοποίησή της συμπίπτει χρονικά με την αναστάτωση και τις αντιδράσεις που προκάλεσαν τα προσβλητικά σχόλια, ρατσιστικού και σεξιστικού χαρακτήρα, που γράφτηκαν δημόσια σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης από Βοηθό Εκπαιδευτή της ΕΟΟΑ.

Θεωρούμε ότι η ΕΟΟΑ έχει υποχρέωση να αντιδράσει και να λάβει τα κατάλληλα μέτρα προς την οριστική εξάλειψη πράξεων που έχουν ως ιδεολογικό υπόβαθρο την ιδέα της ανωτερότητας/κατωτερότητας ενός ανθρώπου βάσει του φύλου και βρίσκονται σε αντίθεση με την Οικουμενική Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και την Διακήρυξη του Τυρόλου.

Το υπόβαθρο

Ο σεξισμός αποτελεί εκδήλωση των ιστορικά άνισων σχέσεων εξουσίας μεταξύ γυναικών και ανδρών. Είναι ένας ευρέως διαδεδομένος όρος πλέον και αναγνωρισμένα επηρεάζει σε δυσανάλογο βαθμό τις γυναίκες και τα κορίτσια¹. Οι σεξιστικές πράξεις αποτελούν τη βάση του παγόβουνου της έμφυλης βίας. Αυτή εκτιμάται ότι πλήττει παγκοσμίως μία στις τρεις γυναίκες από 15 έως 25 ετών² με άμεσες επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική τους υγεία.

Ως έμφυλη βία ορίζεται κάθε πράξη βίας με αναφορά ή αφορμή/λόγο το φύλο με αποτέλεσμα τη σωματική, σεξουαλική, ή ψυχολογική βλάβη, συμπεριλαμβανομένων των απειλών τέτοιων πράξεων. Η σεξουαλική παρενόχληση είναι η πιο διαδεδομένη μορφή έμφυλης βίας που είναι συχνά κοινωνικά ανεκτή και δεν καταγγέλλεται. Είναι «η εκδήλωση οποιασδήποτε μορφής ανεπιθύμητης λεκτικής, μη λεκτικής ή σωματικής συμπεριφοράς σεξουαλικού χαρακτήρα, με σκοπό και αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός ατόμου, την παρεμβατική συμπεριφορά ως προς το σώμα του, ιδίως με τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος»³. Μένει βαθιά ριζωμένη στην συνείδηση των θυμάτων και επηρεάζει τη ζωή τους γενικότερα.

O στόχος αυτής της επιστολής

Η σεξουαλική παρενόχληση συχνά δεν καταγγέλλεται επειδή τα θύματα φοβούνται και ντρέπονται να μιλήσουν για το περιστατικό δημόσια και να κατονομάσουν το θύτη, και ένας από τους βασικούς λόγους που συμβαίνει αυτό είναι γιατί ως επί το πλείστον τα λόγια τους δεν γίνονται πιστευτά και δεν λαμβάνονται σοβαρά υπ’ όψη. Λόγω της υφιστάμενης σχέσης εξουσίας ή εξάρτησης υπάρχει ο φόβος από τη μεριά του θύματος ότι αν δεν γίνει πιστευτή η μαρτυρία και δεν απομακρυνθεί ή καταδικαστεί ο θύτης/κακοποιητής, το θύμα θα έχει και άλλες, συχνά ακόμα χειρότερες συνέπειες. Αυτή είναι μια εξαιρετικά δυσμενής συνθήκη και αποτελεί τροχοπέδη προς την ουσιαστική καταπολέμηση της έμφυλης βίας. Επιπλέον, αποτρέπει την απόδοση δικαιοσύνης και στερεί από τα θύματα την αίσθηση δικαίωσης με αρνητικές συνέπειες για την ψυχολογία τους.

Θεωρώντας ότι

• η συνθήκη αυτή είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ανεπαρκή ενημέρωση τόσο στο χώρο του αθλητισμού όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό πεδίο,
• και ότι ο «καθημερινός» σεξισμός συνιστά ένα συνεχές βίας που δημιουργεί κλίμα εκφοβισμού, φόβου, διακρίσεων, και ανασφάλειας περιορίζοντας τις ευκαιρίες, ειδικά των νεαρών αθλητριών,

πρωταρχικός στόχος αυτής της επιστολής είναι η ευαισθητοποίηση όλων όσων καταλήγουν να γίνονται σιωπηλοί μάρτυρες και να μην αντιδρούν αμέσως ή να μην αντιδρούν αποτελεσματικά.

Επιδιώκουμε να γκρεμιστεί η πρακτική της σιωπής που «κανονικοποιεί» την παρενόχληση και καλούμε την ΕΟΟΑ να αναγνωρίσει το πρόβλημα στο μέγεθος που του αναλογεί και να δηλώσει έμπρακτα μηδενική ανοχή σε εκφάνσεις σεξιστικής συμπεριφοράς και έμφυλης βίας στους κόλπους της.

Καλούμε την ΕΟΟΑ να πρωτοπορήσει στον αθλητικό χώρο και να δημιουργήσει κατάλληλες οργανωτικές και θεσμικές διαδικασίες αντιμετώπισης και στρατηγικές πρόληψης που θα οδηγήσουν στην εξάλειψη ανεπιθύμητων σεξουαλικών συμπεριφορών. Να προστατεύσει την αξιοπρέπεια, τα ατομικά όρια, και την ασφάλεια των αθλητών/τριών και των παιδιών που πηγαίνουν στους χώρους και τα πεδία δράσης που την αφορούν.

Προτάσεις

Θεωρούμε ότι οι προτάσεις που ακολουθούν θα διευκολύνουν την καταπολέμηση της έμφυλης βίας προς κάθε κατεύθυνση, και στις περιπτώσεις που το θύμα αυτής είναι άνδρας ή αγόρι.

• Αναγνώριση του προβλήματος και μηδενική ανοχή

Θεμελιώδες βήμα και προϋπόθεση είναι να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχει το πρόβλημα. Ο σεξισμός, η σεξουαλική παρενόχληση, και η βία είναι συχνά φαινόμενα στην κοινωνική περιοχή του αθλητισμού όπως κατέδειξαν και οι πρόσφατες καταγγελίες και αποκαλύψεις. Δεν είναι καθόλου βέβαιο/αυταπόδεικτο ότι ο χώρος της ορειβασίας και της αναρρίχησης αποτελεί εξαίρεση.

Θεωρούμε απαραίτητη την δημιουργία προγράμματος ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης που να απευθύνεται προς όλους τους εμπλεκόμενους (αθλητές/τριες, αθλητικούς παράγοντες, προπονητές/τριες και γονείς/κηδεμόνες, εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενους). Να υπάρξει ενημέρωση και διαβεβαίωση ότι η ΕΟΟΑ έχει τη διάθεση να δημιουργήσει και να προωθήσει εργαλεία για την καταπολέμηση του σεξισμού, και των παρενεργειών του, στον τομέα της.⁴

• Εκπαίδευση

Να προστεθούν μαθήματα φύλου και ισότητας, συνοδευόμενα από εκπαιδευτικό υλικό ή εργαλεία για χρήση γλώσσας και επικοινωνίας ευαίσθητων ως προς το φύλο, σε όλες τις σχολές και τις βαθμίδες εκπαίδευσης της ΕΟΟΑ. Είναι καιρός τα θέματα αυτά να ενταχθούν στην εξεταστέα ύλη των υποψηφίων εκπαιδευτών ορειβασίας/αναρρίχησης, με έμφαση στη διαχείριση συμπεριφορών κατάχρησης εξουσίας, όπως είναι η παρενόχληση και η έμφυλη βία.

Ειναι επιπλέον απαραίτητη η εκπαίδευση των αθλητών/τριών (μέσω κατάλληλων σεμιναρίων), ώστε να κατονομάζουν, να διαχειρίζονται, να αντιμετωπίζουν ή να προλαμβάνουν συμπεριφορές παρενόχλησης και κακοποίησης, καθώς και η επιμόρφωση των υπαρχόντων εκπαιδευτών/τριών.

• Επικοινωνία και συνεργασία

Θεωρούμε εξόχως αναγκαία την θέσπιση διαδικασιών αναφοράς/καταγγελιών και κυρώσεων. Να φροντίσουμε ώστε να παρέχεται στο θύμα ο χώρος για να μιλήσει, να αναφέρει ή να καταγγείλει. Η επιθυμητή κατάληξη είναι τα θύματα να προβαίνουν σε επώνυμες καταγγελίες γιατί μόνο τότε μπορεί να υπάρξει πραγματικό αποτέλεσμα, με συνέπειες στους καταγγελλόμενους (πχ. Ποινική δίωξη). Εντούτοις, θεωρούμε ως θεμιτή ενδιάμεση λύση τη συγκρότηση υπηρεσίας ανώνυμων καταγγελιών. Ενδεικτικό είναι ότι εργαλεία ανώνυμων ψηφιακών καταγγελιών εφαρμόζονται ήδη στην Ευρώπη, πχ. η πλατφόρμα του ερευνητικού έργου HALT⁵.

Θεωρούμε ότι η ανώνυμη καταγγελία θα οδηγήσει σε δεύτερο χρόνο σε επώνυμη καταγγελία, εάν το θύμα έχει την έμπρακτη στήριξη και καθοδήγηση από κατάλληλους φορείς. Στο πλαίσιο αυτό προτείνουμε να υπάρχει ψυχολόγος στις αθλητικές ομάδες, ειδικά στις παιδικές και στις ομάδες των εφήβων.

• Συστημικές αλλαγές – ουσιαστικές αλλαγές στους θεσμούς

Ζητούμε από την EOOA να υλοποιήσει τις δομές, το πλαίσιο, και τους κώδικες δεοντολογίας που θα προστατεύσουν τα άτομα που έχουν υποστεί τη βία, και τους μάρτυρες αυτών των συμβάντων, θεωρώντας ότι σε βάθος χρόνου οι δράσεις αυτές θα λειτουργήσουν προληπτικά προς την εξάλειψη θλιβερών περιστατικών.

Συγκεκριμένα προτείνουμε:

• Να συσταθούν ανεξάρτητες αρχές που θα ερευνούν τα περιστατικά (αναφορές/καταγγελίες) και θα μπορούν να ορίζουν ασφαλιστικές δικλείδες που θα αποτρέπουν την επανάληψή τους.
• Να συμπεριληφθούν σχετικές ποινές στον κώδικα δεοντολογίας της ΕΟΟΑ.
• Αναγνωρίζοντας ότι, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία⁶,⁷, η καλλιέργεια μιας κουλτούρας μηδενικής ανοχής απαιτεί ισόρροπη συμμετοχή στα κέντρα εξουσίας, καλούμε την ΕΟΟΑ να ενθαρρύνει την ισότιμη συμμετοχή των φύλων στη θεσμική ιεραρχία.

Την επιστολή αυτή συνέγραψαν

Με αλφαβητική σειρά εννιά αναρριχήτριες:

Βίβιαν Γιούρη, Εύα Καλλία, Σουζάνα Καψή, Άννα Κρητικού, Στέλλα Κερασίδου, Μαριάννα Λώλη, Ειρήνη Τσαπέ, Ήρα Φωστηροπούλου, και Λήδα Χωριανοπούλου

Συλλογή Υπογραφών

Για όσους θα ήθελαν να συνυπογράψουν, γίνεται συλλογή υπογραφών μέσω της πλατφόρμας avaaz:

Για το σεξισμό, την έμφυλη βία, και τη σεξουαλική παρενόχληση στα αθλήματα βουνού (avaaz.org)